Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

ZSK to Zintegrowany System Kwalifikacji, funkcjonujący na mocy ustawy z 22 grudnia 2015 roku. Obowiązują w nim określone zasady dotyczące m.in.:

• opisywania kwalifikacji – w sposób, z którego jasno wynika, jakie efekty uczenia się potwierdza dana kwalifikacja, jaką wiedzę oraz jakie umiejętności i kompetencje społeczne,
• przypisywania kwalifikacjom poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK) i Europejskiej Ramy Kwalifikacji (ERK) – żeby można było łatwiej porównywać je ze sobą, także na międzynarodowym rynku pracy,
• udostępniania informacji o kwalifikacjach w publicznym rejestrze kwalifikacji (ZRK).

Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji (ZRK) gromadzi informacje o różnych możliwych do uzyskania w kraju kwalifikacjach, które są nadawane w ramach edukacji formalnej (przez szkoły, uczelnie) oraz poza edukacją formalną (m.in. przez stowarzyszenia branżowe, firmy szkoleniowe). ZRK dostępny jest na stronie: https://kwalifikacje.gov.pl/k.

Małe ZRK powstało, by ułatwić dostęp do informacji o kwalifikacjach, których uzyskaniem mogą być zainteresowani uczniowie szkół ponadpodstawowych, przygotowujący się do wejścia na rynek pracy. Duże ZRK udostępnia informacje o wszystkich możliwych do uzyskania w kraju kwalifikacjach, Małe ZRK tylko o niektórych. W Małym ZRK mniejszy jest też zakres prezentowanych danych o kwalifikacjach.

Małe ZRK udostępnia także opisy odznak oraz materiały dla nauczycieli.

Wyraz „kwalifikacje” najczęściej oznacza wiedzę i umiejętności potrzebne do wykonywania określonego rodzaju zadań. Tak rozumiane „kwalifikacje” w domyśle są albo „zawodowe”, albo „wymagane na danym stanowisku”. W takim znaczeniu wyraz ten użyty jest w zdaniu: „On nie ma kwalifikacji (kompetencji) do kierowania firmą”. Ustawa o ZSK definiuje kwalifikację trochę inaczej.

Według tej ustawy kwalifikacja jest to określony zestaw wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, których osiągnięcie zostało sprawdzone i formalnie potwierdzone odpowiednim dokumentem (np. świadectwem, certyfikatem). Kwalifikacje nadają uprawnione do tego podmioty, np. szkoły, uczelnie, instytucje certyfikujące.

Z każdą kwalifikacją dostępną w Małym ZRK jest powiązana instytucja uprawniona do jej nadawania. Instytucje te wykonują swoje zadania na mocy określonych przepisów prawa. Prezentowane odznaki to źródło inspiracji – pokazują, jak różne doświadczenia, talenty czy umiejętności warto identyfikować, dokumentować i gromadzić. Odznaki mogą potencjalnie nadawać wszystkie zainteresowane tym szkoły lub inne podmioty wspierające młode osoby w uczeniu się.

Zarówno kwalifikacje, jak i odznaki są opisane za pomocą efektów uczenia się. Dzięki temu wiadomo, zdobycie jakich umiejętności potwierdzają.

Efekty uczenia się to wiedza, umiejętności oraz kompetencje społeczne nabyte w toku uczenia się (w różny sposób i w różnym czasie). Można powiedzieć, że na efekty uczenia się składa się to, co człowiek wie i rozumie, co potrafi wykonać, a także to, do podejmowania jakich zobowiązań jest przygotowany.

Europejska Rama Kwalifikacji (ERK) ma ułatwiać porównywanie kwalifikacji nadawanych w różnych krajach. Jak to działa? Każdy kraj buduje swoją ramę kwalifikacji. Może ona mieć dowolną liczbę poziomów. Ważne, by poszczególne poziomy były odniesione do poziomów ERK (np. musi być jasne, że poziom 4 krajowej ramy odpowiada 5 poziomowi ERK).

Każdy kraj określa też zasady przypisywania poziomu krajowej ramy do kwalifikacji (tj. wyjaśnia, kto i w jaki sposób ustala, że dana kwalifikacja spełnia wymagania np. 4 poziomu).

ERK została przedstawiona w zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady z 2008 i zaktualizowana w 2017 roku.

Polska Rama Kwalifikacji (PRK) to układ odniesienia dla kwalifikacji nadawanych w Polsce. Ułatwia porównywanie ze sobą kwalifikacji nadawanych przez różne podmioty: szkoły, uczelnie, stowarzyszenia branżowe, firmy szkoleniowe i inne.

PRK ma 8 poziomów (czyli tyle samo co Europejska Rama Kwalifikacji). Każdy poziom PRK jest opisany za pomocą ogólnych charakterystyk efektów uczenia dotyczących wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych. Zakres i stopień złożoności wymagań rośnie wraz z poziomami PRK – poziom 1 obejmuje najwęższe i najprostsze wymagania, a poziom 8 najszersze i najbardziej złożone.

Poziom krajowej ramy kwalifikacji przypisany do kwalifikacji i możliwy do odniesienia do ERK pozwala szybko odczytać podstawowe kompetencje, które dana kwalifikacja potwierdza, dotyczące np. samodzielności w działaniu, przygotowania do podejmowania określonych ról w zespołach.

Poziomy PRK kwalifikacji nadawanych przez szkoły lub uczelnie wskazują odpowiednie przepisy prawa (art. 8 ustawy o ZSK):

• świadectwo ukończenia ośmioletniej szkoły podstawowej: II poziom PRK,
• świadectwo dojrzałości: IV poziom PRK,
• dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia: VI poziom PRK,
• dyplom doktorski: VIII poziom PRK.

Poziom PRK każdej kwalifikacji można sprawdzić w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji.

Kwalifikacje spoza edukacji formalnej (w tym certyfikaty kwalifikacji rynkowych) mogą mieć poziom PRK od 1 do 8. O poziomie PRK danej kwalifikacji decydują efekty uczenia się, których uzyskanie dana kwalifikacja potwierdza – ich zakres czy złożoność.

Instytucja certyfikująca (IC) to podmiot, który posiada uprawnienia do nadawania określonych kwalifikacji. Decyzję o nadaniu uprawnień do certyfikowania danej kwalifikacji podejmuje minister właściwy, czyli minister, w którego kompetencjach leży obszar wiedzy i umiejętności, do którego należy dana kwalifikacja.

Walidacja to sprawdzenie, czy osoba ubiegająca się o nadanie kwalifikacji osiągnęła efekty uczenia się wymagane dla tej kwalifikacji (tj. ma określoną wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne).

Walidacja może być przeprowadzona przy pomocy różnych metod. Niektóre z nich dobrze znamy i kojarzymy z hasłem „egzamin” (np. test, rozmowa, symulacja), inne dopiero zyskują na popularności (np. analiza dowodów i deklaracji). Więcej informacji na temat możliwych metod walidacji można znaleźć tutaj.

Aby uzyskać kwalifikację, trzeba przystąpić do walidacji. To dotyczy wszystkich kwalifikacji w ZSK. Jeśli wynik walidacji jest pozytywny, możemy otrzymać kwalifikację (dyplom, świadectwo czy certyfikat).

Informacji na temat przebiegu czy terminu walidacji konkretnej kwalifikacji rynkowej lub rzemieślniczej najlepiej szukać na stronach instytucji certyfikujących, w przypadku kwalifikacji nadawanych w ramach edukacji formalnej – na stronach uczelni i okręgowych komisji egzaminacyjnych.